Ήθη και Έθιμα των Χριστουγέννων

Ήθη και Έθιμα

Καλικάντζαροι

Λέγανε οι γιαγιάδες τα παλιά χρόνια στα εγγόνια τους για να κάθονται ήσυχα ότι κάθε νύχτα του Δωδεκαημέρου  στους δρόμους του χωριού και στα χαλάσματα κυκλοφορούσαν καλικάντζαροι.

Τι ήταν αυτοί οι καλικάντζαροι;

Όπως λοιπόν έλεγαν οι παλιές  γιαγιάδες, ήταν αερικά, ξωτικά. Τους φαντάζονταν σαν κάτι μαυριδερά, ψηλά και κοκαλιάρικα κακάσχημα όντα, κάτι μεταξύ ζώου και ανθρώπου που συνέχεια, όλη την ώρα, χοροπηδούσαν γκρινιάζοντας, φωνάζοντας και τραγουδώντας.

   Όλο το χρόνο βρίσκονταν κάτω από τη γη, στον κάτω κόσμο. Γι' αυτό λοιπόν, άλλοι με πριόνια, άλλοι με τσεκούρια κι άλλοι με μπαλτάδες έβαζαν όλη τη δύναμή τους να κόψουν τους στύλους, που πάνω  σε αυτούς  στηριζόταν η γη και να την κάνουν να βουλιάξει. Όταν  έφτανε το βράδυ της  παραμονής Χριστουγέννων, από φόβο μη βουλιάξει η γη και τους πλακώσει, έφευγαν κι ανέβαιναν στον πάνω κόσμο, στη γη, για να τυραννήσουν τους ανθρώπους που θα έβρισκαν μπροστά τους.

   Έτσι λοιπόν οι καλικάντζαροι το Δωδεκαήμερο γύριζαν στους δρόμους, ανέβαιναν στα κεραμίδια καμιά φορά , όπως λέγανε, έμπαιναν από την καμινάδα του τζακιού σε σπίτια που δεν τα είχαν θυμιατίσει οι νοικοκυραίοι τους.

  Για αυτό για καλό και για κακό, εκείνες τις μέρες φροντίζανε να φράζουν τις τρύπες των τζακιών με πανιά. Ακόμα καίγανε λιβάνι σε θυμιατό κοντά στο τζάκι, γιατί οι καλικάντζαροι δεν άντεχαν αυτή τη μυρωδιά.  

Οι καλικάντζαροι ποτέ δεν ολοκλήρωναν το σκοπό τους, γιατί ενώ ήταν έτοιμο να κοπεί το στήριγμα της γης, ερχόταν η μέρα της άγιασης, δηλαδή η παραμονή των Φώτων, που οι παπάδες άγιαζαν, ράντιζαν με αγιασμό τα σπίτια και έτσι τα καλικαντζαράκια εξαφανίζονταν!

Το Χριστόψωμο

Το «ψωμί  του Χριστού» το έφτιαχνε την παραμονή των Χριστουγέννων, η νοικοκυρά με ιδιαίτερη ευλάβεια και με ειδική μαγιά. Απαραίτητος επάνω, χαραγμένος ο σταυρός. Γύρω –γύρω διάφορα διακοσμητικά σκαλιστά στο ζυμάρι  ή πρόσθετα στολίδια. Αυτά τόνιζαν το σκοπό του χριστόψωμου και εξέφραζαν τις διάφορες πεποιθήσεις των πιστών.

  Την ημέρα του Χριστού, ο νοικοκύρης έπαιρνε το χριστόψωμο, το σταύρωνε , το έκοβε και το μοίραζε σ’ όλη την οικογένειά του και σε όσους παρευρίσκονταν στο χριστουγεννιάτικο τραπέζι. 

Τα κάλαντα

   Η λέξη κάλαντα προέρχεται από τη λατινική λέξη «calenda» που σημαίνει αρχή του μήνα.

   Η ιστορία τους συνδέεται με την Αρχαία Ελλάδα. Έχουν βρεθεί αρχαία γραπτά κομμάτια παρόμοια με τα σημερινά κάλαντα (Ειρεσιώνη στην αρχαιότητα).

  Τα παιδιά της εποχής εκείνης κρατούσαν ομοίωμα καραβιού που παρίστανε τον ερχομό του Θεού Διόνυσου. Άλλοτε κρατούσαν κλαδί ελιάς ή δάφνης στο οποίο κρεμούσαν κόκκινες και άσπρες κλωστές.

    Στις κλωστές έδεναν τις προσφορές των νοικοκύρηδων. Το τραγούδι της Ειρεσιώνης  της εποχής του Ομήρου, συναντάμε σήμερα με μικρές παραλλαγές στα κάλαντα της Θράκης :

«Στο σπίτι ετούτο που ήρθαμε του πλούσιο νοικοκύρη ν’  ανοίξουνε οι πόρτες του να μπει ο πλούτος μέσα να μπει ο πλούτος κι η χαρά κι η ποθητή ειρήνη και να γεμίσουν τα σταμνιά μέλι ,κρασί και λάδι κι η σκάφη του ζυμώματος με φουσκωτό ζυμάρι».

 Από τον 13^ο αιώνα και μετά απέκτησαν σημασία και διαδόθηκαν τα κάλαντα. Σε κάθε περιοχή της Ελλάδας οι άνθρωποι γιορτάζουν τα Χριστούγεννα διατηρώντας τις ιδιαίτερες παραδόσεις του κάθε τόπου. Κάποια από αυτά είναι :  της Μακεδονίας: «Το Χρυστόξυλο», « οι Φωτιές», της Θράκης: «Τα Σούρβα», των Επτανήσων, της Πελοποννήσου και της Κρήτης: «Οι κολόνιες».