ΑΡΣΕΝΙΚΑ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ ΣΕ -ος

Αρσενικά ουσιαστικά σε –ος

(προπαροξύτονα)       

 Τα αρσενικά προπαροξύτονα σε –ος άλλοτε κατεβάζουν τον τόνο στη γενική του ενικού και γενική και αιτιατική του πληθυντικού αριθμού ( π.χ. Ο κίνδυνος, του κινδύνου, των κινδύνων, τους κινδύνους)

και άλλοτε όχι.(π.χ. ο ανήφορος, του ανήφορου, των ανήφορων τους ανήφορους)

Δεν κατεβάζουν τον τόνο κυρίως:

v  οι σύνθετες και οι πολυσύλλαβες λέξεις π.χ. ο λαχανόκηπος, του λαχανόκηπου, των λαχανόκηπων, τους λαχανόκηπους                       

v  και τα κύρια ονόματα(δηλ. βαφτιστικά, οικογενειακά, τοπωνύμια)

           Π.χ. ο Αλέξανδρος του Αλέξανδρου,

                   ο Γρηγορόπουλος, του Γρηγορόπουλου,

                   ο Ασπρόπυργος, του Ασπρόπυργου

Και κάτι  παραπάνω : Οι τρισύλλαβες τοπωνυμίες(ονόματα τόπων) συνήθως κατεβάζουν τον τόνο στη γενική. π.χ. ο Όλυμπος   του Ολύμπου,  ο Βόσπορος του Βοσπόρου.

Κατεβάζουν τον τόνο  τα ονόματα των Αγίων και των ιστορικών προσώπων. π.χ. οδός Μεγάλου Αλεξάνδρου, Ιερός Ναός Αγίου Νικολάου.

Κατεβάζουν τον τόνο τα ονόματα των μηνών. π.χ. ο Ιανουάριος του Ιανουαρίου,

ο Μάρτιος του Μαρτίου κλπ.

Κατεβάζουν τον τόνο τα οικογενειακά ονόματα των γυναικών π.χ. η κα Παπαδοπούλου, η κα Σιδηροπούλου κλπ.

1. Συμπληρώνω τα κενά με τις λέξεις των παρενθέσεων, τονίζοντας στη συλλαβή που πρέπει.

v  Στο τέλος του _____________________ (διάδρομος) υπάρχει μια κρεμάστρα όπου είναι κρεμασμένο το παλτό του ___________________ .(δάσκαλος)

v  Τα φύλλα του __________________ (πλάτανος) ο αέρας τα μάζεψε στην άκρη του ________________________ .(αυλόγυρος)

v  Τα μέλη του _______________ (σύλλογος) «Η ΦΥΣΗ» καθάρισαν τους ____ ________________ (ανθόκηπος) της πλατείας.

v  Οι Έλληνες με τους _______________________ τους (σύμμαχος) επιτέθηκαν κατά των ______________________τους .(αντίπαλος)

v  Ο Νομάρχης έδωσε εντολή στους ____________________ (δήμαρχος) να καταγράψουν τα αιτήματα των __________________ (κάτοικος) και να του τα μεταφέρουν γραπτά.

2. Σύμφωνα με το ουσιαστικό «ο άνθρωπος» κλίνω το ουσιαστικό «ο έμπορος» και σύμφωνα με το ουσιαστικό «ο αυλόγυρος» κλίνω το ουσιαστικό «ο νερόμυλος»

Ενικός αριθμός		Πληθυντικός αριθμός
Ονομ.	ο   άνθρωπος	Ονομ.	οι     άνθρωποι
Γεν.	του ανθρώπου	Γεν.	των   ανθρώπων
Αιτιατ.	τον άνθρωπο	Αιτιατ.	τους ανθρώπους
Κλητ.	-    άνθρωπε	Κλητ.	-      άνθρωποι
Ενικός αριθμός		Πληθυντικός αριθμός
Ονομ.	ο έμπορος	Ονομ.	οι έμποροι
Γεν.		Γεν.
Αιτιατ.		Αιτιατ.
Κλητ.		Κλητ.
Ενικός αριθμός		Πληθυντικός αριθμός
Ονομ.	ο    αυλόγυρος	Ονομ.	οι      αυλόγυροι
Γεν.	του αυλόγυρου	Γεν.	των   αυλόγυρων
Αιτιατ.	τον αυλόγυρο	Αιτιατ.	τους αυλόγυρους
Κλητ.	-    αυλόγυρε	Κλητ.	-     αυλόγυροι
Ενικός αριθμός		Πληθυντικός αριθμός
Ονομ.	ο νερόμυλος	Ονομ.	οι νερόμυλοι
Γεν.		Γεν.
Αιτιατ.		Αιτιατ.
Κλητ.		Κλητ.

Θεωρία και Ασκήσεις με κατηγορούμενο

Παρουσίαση με παραδείγματα
http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20Nea/methodos.htm

Ρήμα, Υποκείμενο, Αντικείμενο, Κατηγορούμενο.

Υποκείμενο: Η λέξη που απαντά στην ερώτηση «ποιος; ποια; ποιο; ποιοι; ποιες; ποια;» και είναι σε πτώση ονομαστική είναι τουποκείμενο του ρήματος της πρότασης. Π.χ. Ο Νικόλας παίζει ποδόσφαιρο. Ερώτηση: Ποιος παίζει; Απάντηση: Ο Νικόλας. (υποκείμενο)

Αντικείμενο: Η λέξη που απαντά στην ερώτηση «τι; ποιον; ποια; ποιο; ποιους; ποιες; ποια;» και είναι σε πτώση αιτιατική είναι τοαντικείμενο του ρήματος της πρότασης. Π.χ. Ο τεχνίτης(ονομαστική) επισκευάζει τη βρύση(αιτιατική). Ερώτηση: Τι επισκευάζει; Απάντηση: Τη βρύση. (Αντικείμενο, αιτιατική).

Κατηγορούμενο: Η λέξη που δίνει μια ιδιότητα στο υποκείμενο του ρήματος είναι το κατηγορούμενο. Το κατηγορούμενο βρίσκεται στην ίδια πτώση με το υποκείμενο του ρήματος, δηλαδή στην ονομαστική. Έτσι το ξεχωρίζουμε εύκολα από το αντικείμενο που είναι σε πτώση αιτιατική. Το κατηγορούμενο μπορεί να είναι: ουσιαστικό, επίθετο, μετοχή. Τα ρήματα που συνδέουν το υποκείμενο με το κατηγορούμενο λέγονται συνδετικά.

Τέτοια ρήματα είναι: γίνομαι φαίνομαι, είμαι μοιάζω, διορίζομαι, απομένω, βρίσκομαι, γεννιέμαι, μένω, πεθαίνω, στέκομαι, λέγομαι, υπηρετώ, φυτρώνω, αποδεικνύομαι, δείχνομαι, θεωρούμαι, λογαριάζομαι, εκλέγομαι, νομίζομαι, παρουσιάζομαι, ονομάζομαι, αναγνωρίζομαι, ανακηρύσσομαι, κληρώνομαι, ζω, χειροτονούμαι κλπ.

Πχ. Η Νίκη έγινε γεωπόνος. Ερώτηση: Τι έγινε η Νίκη; Απάντηση: γεωπόνος (Κατηγορούμενο). Είναι στην ίδια πτώση (ονομαστική) με το υποκείμενο     «Η Νίκη» και του δίνει κάποια ιδιότητα: γεωπόνος.

ΓΛΩΣΣΟΔΕΤΕΣ

• Κωνσταντίνος Χατζηπαπαγεωργακοπουλοκωνσταντινογιαννόπουλος
•  
•  Της αρίδας το λουρί , το αριδολούριδο . Της αρίδας το λουρί , το αριδολουρόριδο.
•  
•  Της καρακάξας η φωλιά τσάκνα καρακαξότσακνα .
•  
•  Της αλεπούς ο νούρλαρος πως δεν εξεκαυκαλοξεκουμποθηλυκαθρώθη? Τουτη η στράτα κι΄ άλλη μία, όλο μουλαραχναριά. Της αλεπούς η ουρά εφτά φορές εξεφηκαροκομπομανικοθηλυκώθηκε.

ότι ή ότι;

1. Μερικές φορές ο Γιάννης κάνει ________ του κατέβει.
2. ______ και να της πεις, εκείνη έχει επιλέξει τον δρόμο της.
3. ______ ο μαθητής πρέπει να διαβάζει, το ξέρουν όλοι.
4. Ο καθηγητής μάς εξήγησε ______ ο καθένας μπορούσε να πάρει μαζί του στην εκδρο-
   μή ______ μπορούσε να κουβαλήσει και τίποτα παραπάνω.
5. Το εργαστήριο του Βρασίδα έχει ______ βάζει ο νους του ανθρώπου.
6. Όταν έχω τις κακές μου, ξέρω _____ _____ και να κάνω θα μου πάνε όλα στραβά.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΜΕ ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ

1.   Να συνδέσεις τις προτάσεις με την αντωνυμία που, προσέχοντας πού θα βάλεις το κόμμα.

ì Ο βράχος έπεσε στη θάλασσα. Ο βράχος τάραξε τα ήρεμα νερά της.

   Ο βράχος που έπεσε στη θάλασσα τάραξε τα ήρεμα νερά της.

ì Ο Ήφαιστος ήταν γιος του Δία και της Ήρας. Ο Ήφαιστος ήταν θεός της φωτιάς.

_________________________________________________

ì Αγαπάει πολύ της γιαγιά της. Η γιαγιά της τη μεγάλωσε όλα αυτά τα χρόνια.

_________________________________________________

ì Ο Στάθης έχει κάνει μεταπτυχιακές σπουδές την Αγγλία. Ο Στάθης είναι καθηγητής πανεπιστημίου.

___________________________________________________

ì Θα επισκεφτούμε την Ακρόπολη. Η Ακρόπολη συγκεντρώνει το ενδιαφέρον χιλιάδων τουριστών κάθε χρόνο.

2.   Να συμπληρώσεις τα κενά με ό,τι(=οτιδήποτε) ή ότι(=πως).

¡ Φαίνεται ………… ο καιρός θα αλλάξει.

¡ Η Έλσα είπε ………… θα έρθει …………. ώρα μπορέσει.

¡ Της είπα …………… δε θα πάμε και μου απάντησε θυμωμένη να κάνουμε …………. θέλουμε.

¡ Αγόρασε ………….. σου αρέσει, αλλά μη μου πεις μετά …………….. δε σε συμβούλεψα σωστά.

¡ Δε νομίζω …………. φταίει αυτός για …………. έγινε.

¡ Δεν έχει καταλάβει …………….. θα τιμωρηθεί για …………. έκανε.

¡ Να παραλείψεις …………… νομίζεις ……………. δε σου χρειάζεται πλέον.

3.   Να αντικαταστήσεις στις προτάσεις το που με εμπρόθετες φράσεις, όπως στο παράδειγμα.

† Ο κύριος που πούλησα το αυτοκίνητο είναι γείτονας.

   Ο κύριος στον οποίο πούλησα το αυτοκίνητο είναι γείτονας.

† Δε μου αρέσει ο τρόπος που μου μιλάς.

_______________________________________________

† Το κατάστημα που αγόρασα το ποδήλατό μου έχει κλείσει.

________________________________________________

† Αυτή είναι η κοπέλα που σου έλεγα χθες.

________________________________________________

† Φτιάξαμε που χωρίς αυτόν δε θα καταφέρναμε τίποτα.

________________________________________________

4.   Να συμπληρώσεις τα κενά βάζοντας στη θέση του που το σωστό τύπο της αντωνυμίας ο οποίος, η οποία, το οποίο.

² Ο δρόμος (που) ο οποίος οδηγεί στα βουνά είναι πολύ επικίνδυνος.

² Ενημερώθηκε για τα χρήματα (που)………………………… πρέπει να δώσει.

² Το γλυκό (που) …………………………… έφτιαξες είναι πολύ καλό.

² Κάλεσε τους φίλους του (που) ………………………. τον είχαν βοηθήσει.

² Βάλε τις πατάτες (που) ……………………………. αγόρασες στο καλάθι.

5.   Να συμπληρώσεις τα κενά βάζοντας την κατάλληλη αναφορική αντωνυμία στο σωστό τύπο.

ª Ήταν τόσο θυμωμένος, που δεν ήξερε τι έλεγε.

ª ………………………….. ζητάει τα πολλά χάνει και τα λίγα.

ª Πουλάει το σπίτι του ……………………………. .

ª ……………………. ξέρει ο νοικοκύρης δεν τα ξέρει ο κόσμος όλος.

ª Πούλησαν ……………….. έχουν και δεν έχουν για να βρουν χρήματα.

ª Αγωνίζονταν με …………………… δυνάμεις τους είχαν απομείνει.

ª Ο εργάτης πληρώθηκε τόσο …………………. του άξιζε.